İran ile nükleer uzlaşının parametreleri

İran ile P5+1 ülkeleri arasında varılan uzlaşıya göre İran, nükleer bomba için uranyum zenginleştirilmesinde kullanılabilen santrifüjleri yaklaşık 3'te 2 oranında azaltacak, uranyum zenginleştirmesi nükleer silah yapmaya yetmeyecek düzeye inecek ve bunlar Fordo'da değil, sadece Natanz tesislerinde eski teknolojiyle yapılacak. Arak'taki reaktör de nükleer silah için plütonyum üretmeyecek şekilde yeniden dizayn edilecek.

P5+1 ile İran arasında yürütülen nükleer müzakerelerde nihai metnin 30 Haziran'a kadar yazılmasında karar kılınırken, çerçeve anlaşmasının parametreleri de belirlendi.

ABD yönetimi de çerçeve anlaşmasında uzlaşıya varılan noktaları duyurdu.

Buna göre, İran, nükleer bomba yapmak için uranyum zenginleştirilmesinde kullanılabilen santrifüjlerini yaklaşık 3'te 2 oranında azaltmayı kabul etti. Haziran'da varılacak anlaşmayla, İran'ın şu anki 19 bin civarındaki santrifüjlerinin sadece 5 bin kadarının faaliyet gösterilmesine izin verilecek.

Ayrıca İran, uranyum zenginleştirmesini, 15 yıl boyunca, nükleer silah yapmaya yetmeyecek düzey olan yüzde 3,67 ile sınırlayacak ve zenginleştirilmiş uranyum stokunu da 10 bin kilogramdan 300 kilograma düşürecek. Kalan tüm santrifüjler ile zenginleştirilmiş altyapılar ise Uluslararası Atom Enerji Kurumu'nun (UAEK) izlediği depolarda tutulacak ve bunlar, sadece işleyen santrifüjler ile ekipmanın değiştirilmesinde kullanılacak.

İran'ın şu anda bir tane nükleer bomba yapmak için yeterli materyale ulaşma süresi 2-3 ay iken, bu zaman en az bir yıla çıkarılacak.



Fordo'da uranyum zenginleştirilmeyecek

Çerçeve anlaşmasına göre İran, 15 yıl boyunca uranyum zenginleştirilmesi amacıyla yeni bir tesis de inşa etmeyecek.

Anlaşma kapsamında İran, Fordo'daki tesisini en az 15 yıl uranyum zenginleştirmek için kullanmayacak, sadece barışçıl amaçlara yönelik bir tesis haline getirecek. İran ayrıca, bu tesiste 15 yıl boyunca uranyum zenginleştirilmesiyle ilgili Ar-Ge faaliyetleri yürütmeyecek ve nükleer fizyona girebilen "fisiyon" maddesi bulundurmayacak.

Ayrıca, anlaşma çerçevesinde, Fordo'dan 3'te 2 civarındaki santrifüjler ile ilgili altyapılar sökülecek ve UAEK'in izlemesi altına verilecek. Kalanlarla da uranyum zenginleştirmeyecek.

Sadece Natanz'da eski teknolojiyle uranyum geliştirme

Uzlaşı noktasında, İran 10 yıl boyunca sadece Natanz nükleer tesisinde ve sadece birinci nesil 5 bin 60 IR-1 ile uranyum zenginleştirebilecek, uranyum zenginleştirmedeki daha gelişmiş santrifüjleri ise UAEK'in denetimindeki depolara kaldıracak.

İran, "IR-2, IR-4, IR-5, IR-6 veya IR-8" olarak adlandırılan modellerdeki santrifüjleri ise uranyum zenginleştirmek için en az 10 yıl boyunca kullanmayacak ve gelişmiş santrifüjleriyle sadece sınırlı Ar-Ge yapabilecek.

UAEK'e geniş çaplı izin

İran'ın nükleer faaliyetlerinin izlenebilmesi ve şeffaflığın sağlanabilmesi açısından UAEK'in, Natanz ve Fordo dahil İran'ın nükleer tesislerine düzenli girişi olabilecek.

Müfettişlerin İran'ın nükleer programının tedarik zincirine, uranyum madenlerine de erişimi olacak. İran, UAEK'in şüpheli gördüğü veya gizli tesis olduğu iddialarının yer aldığı noktaları inceleyebilmesine olanak vermesi zorunluluğu getirilecek. İran, UAEK'ye daha fazla erişim ve bilgi sağlayan UAEK'in ek protokolünü uygulamayı da kabul etti.

Arak'taki ağır su deposuna düzenleme

Bunun yanında, İran, P5+1 ile karar kılınan dizayna göre ve nükleer silah elde etmeye uygun plütonyum üretmeyecek şekilde Arak'taki ağır su reaktörünü yeniden inşa edecek. Reaktörün, silah yapmaya uygun plütonyum üreten orijinal ana kısmı ise imha edilecek ve ülkeden çıkarılacak.

İran bu reaktördeki kullanışmış yakıtları ülkeden gönderecek, kullanılmış nükleer yakıtı geliştirme ve yeniden üretme işlemlerine girmeyecek.

İran ayrıca 15 yıl boyunca ek bir ağır su reaktörü de inşa etmeyecek.

Taahhütlere uyarsa yaptırımlar kalkacak veya askıya alınacak

İran'ın bu taahhütlere uyması halinde ise ülkeye yönelik bazı yaptırımlar kaldırılacak.

UAEK'in İran'ın nükleerle ilgili tüm kilit adımları attığını teyit etmesinin ardından ABD ve AB'nin, İran'a, nükleer programına yönelik getirdiği yaptırımlar askıya alınacak. BM Güvenlik Konseyi'nin de İran'ın nükleer meselesiyle ilgili tüm geçmiş yaptırımları, İran'ın kilit kaygıları gidermesiyle eş zamanlı olarak kaldırılacak. Ancak, hassas teknolojilerin transferiyle ilgili bölümler yeni bir BM Güvenlik Konseyi tasarıyla tekrar düzenlenecek.

İran'ın herhangi bir zamanda taahhütlerinden cayması halinde ise bu yaptırımlar geri yerine getirilecek.